زکریای رازی

شیمی‌دان، فیلسوف و متفکر بزرگ قرن سوم هجری و نیز از مبارزان راستین تفکر علمی بوده است. او نخستین کسی بود که قبل از «بیکن» به اهمیت تجربه و مشاهده در علوم پی‌برد. «رازی» جهان را مرکب از ۵ هیولی (ماده قدیم) می‌دانست و معتقد بود هیولی دارای اجزای بسیط و با بعد است. رازی در کتاب «فی المده فی الزمان و فی الخلا و الملا و هی المکان» می‌گوید: عقل نمی‌پذیرد که ماده و مکان آن، ناگهان بدون این‌که سابقا ماده یا مکان موجود باشد، به وجود آید. چون همیشه هر چیز از چیزی دیگر به وجود می‌آید. او در کتابی که درباره هیولی نوشته است، تاکید می‌کند: جسم را حرکتی است ذاتی

رازی در دو کتاب خود به نام «نقض الادیان» و «مخارق الانبیا» با تمام ادیان و مذاهب مخالفت کرده است، به طوری که مورد تکفیر روحانیون قرار گرفت و آن‌ها به جمع‌آوری و سوزاندن آثار رازی فتوی دادند. امروزه از این دو کتاب ارزنده اثری در دست نیست. او ضرورت وحی را باطل می‌دانست و در واقع رازی بزرگ‌ترین مخالف فلسفه مبنی بر وحی در اسلام است

رازی با شور و هیجان به تساوی بشر، اظهار عقیده می‌کند که: همه افراد بشر متساوی و برابرند و هرگز قابل تعقل و قبول نیست که خدا، بشری را برگزیند تا وظیفه نبوت و هدایت سایر افراد بشر را به او واگذار نماید. این وظیفه نبوت جز تیره‌بختی، چه حاصلی داشته است؟ حاصل؛ جز جنگ‌های عنان‌گسیخته به نام عقاید جزمی مذهبی و باورهای پوچ، چیزی نبوده است
زکریای رازی معتقد بود که معجزات پیغمبران چیزی جز خدعه و نیرنگ نیست. مبانی و اصول ادیان با حقایق علمی، مخالفت و مغایرت دارند و به همین جهت هم میان آن‌ها اختلاف دیده می‌شود. به عقیده او؛ علت اعتماد و اعتقاد مردم به ادیان و اطاعت از پیشوایان مذهبی، تنها ناشی از ترس و عادت است و دین، نماینده جهان‌بینی و تفکری است که از نادانی آغاز می‌گردد و به تاریک اندیشی منتهی می‌شود

پ.ن

مقام رازی در فلسفه - عباس اقبال - مجله مهر، آذر ۱۳۱۴ - ص ۶۵۵

معارف اسلامی در جهان اسلام - سیدحسین نصر - ص ۲۳

تاریخ فلسفه اسلامی - هنری کوربن - ص ۱۶۲

حلاج - علی میرفطروس - ص ۹۴، ۹۵ و ۹۶

بهمنانه